Los Números en Quechua
Los números en quechua tienen una estructura bastante regular y se utilizan tanto en contextos cotidianos como en contextos más formales o ceremoniales. Aquí te presento una lista básica de los números en quechua y cómo se forman:
Índice
Números Naturales en Quechua (Kaq Yupaykuna)
- 0: Chusu
- 1: Huk
- 2:Isakay
- 3: Kimsa
- 4: Tawa
- 5: Pichqa
- 6: Soqta
- 7: Qanchis
- 8: Pusaq
- 9: Isqon
- 10: Chunka
Los números de grupo
Los números de grupo se forman de la siguiente manera:
-Al número de grupo que termina en vocal se le añade el sufijo “yoq”.
-Al número que termina en consonante se le añade el sufijo “niyoq”.
-La numeración quechua es igual a la numeración romana, porque los números de grupo se forman por añadidura.
- 11: chunka hukniyoq
- 12: chunka iskayniyoq
- 13. chunka kimsayoq
- 14: chunka tawayoq
- 15: chunka pichqayoq
- 16: chunka soqtayoq
- 17: Chunka qanchisniyoq
- 18: chunka pusaqniyoq
- 19: chunka isqonniyoq
- 20: iskay chunka
- 21: iskay chunka hukniyoq
- 22: kimsa chunka
- 60: soqta chunka
- 70: qanchis chunka
- 80: pusaq chunka
- 90: isqon chunka
- 100: pachak
- 111: pachak chunka hukniyoq
- 200: iskay pachak
- 300: kimnsa pachak
- 800: pusaq pachak
- 900: isqon pachak
- 1.000: waranqa
- 10.000: chunka waranqa
- 100.000: pachak waranqa
- 100.001: pacha waranqa hukniyoq
- 1.000.00. huno
- Millón de millón: hunuy hunuy
- Billón: Llona
Número Ordinales (Ñiqi Yupaykuna)
- 1ro - primero: huk ñiqin
- 2do - segundo: iskay ñiqin
- 3ro - tercero: kimsa ñiqin
- 4to - cuarto: tawa ñiqin
- 5to - quinto: pichqa ñiqin
- 10mo - un décimo: hukniyoq ñiqin
- 12mo - duodécimo: chunka iskayniyoq ñiqin
- 13ro - décimo tercero: chunka kimsayoq ñiqin
- 20mo - vigésimo: iskay chunka ñiqin
- 30mo - trigésimo: kimsa chunka ñiqin
- 50mo - quintogésimo: pichqa chunka ñiqin
- 80mo - octogésimo: pusaq chunka ñiqin
- 90mo - nonagésimo: isqun chunka ñiqin
- 100rio - centenario: pachak ñiqin
- 200rio - bicentenario: iskay pachak ñiqin
- Grado: wiqmi/ñiqin
Números Distributivos (Yupay Rakipay)
- Uno para cada uno: hukninka
- Dos para cada uno: iskayninka
- Tres para cada uno: kimsanka
- Cuatro para cada uno: tawanka
- Cinco para cada uno: pichqanka
- Seis para cada uno: soqtanka
- Siete para cada uno: qanchisninka
- Ocho para cada uno: pusaqninka
- Nueve para cada uno: isqunninka
- Díez para cada uno: chunkanka
- Once para cada uno: chunka hukninka
- Trece para cada uno: chunka kimsanka
Deja una respuesta